Geschiedenis
Witsmeer
De Ondermolen Schagerwaard, ook wel bekend als Witsmeer, is een voormalige poldermolen gelegen in De Schagerwaard, een polder in de Nederlandse gemeente Schagen, Noord-Holland. De molen, waarvan slechts een stomp resteert, bevindt zich in het landelijke gebied van Dirkshorn, in de buurt Bliekenbos. Om verwarring met de Westelijke ondermolen van De Schagerwaard, die later vervangen werd door een stoomgemaal, te voorkomen, wordt deze molen soms aangeduid als de Oostelijke ondermolen van De Schagerwaard.
Deze twee ondermolens werden in 1630 gebouwd om het Witsmeer droog te malen en de polder daarna te bemalen. Het Witsmeer was oorspronkelijk een belangrijk water voor de visserij, maar verloor in de loop van de tijd aan belang. Bij de openbare verkoop van het Witsmeer in 1607 door de schuldeisers van graaf Lamoraal I bleek het voor de nieuwe eigenaren te weinig op te leveren. Op 10 mei 1630 kreeg men het octrooi om het meer droog te leggen, waarbij het in twee meren, het Oostermeer en het Westermeer, werd opgedeeld en gescheiden door de Schagervaart. Beide meren werden bemalen door twee schepradmolens die uitsloegen op de Raaksmaatboezem.
Halverwege de 19e eeuw werden beide ondermolens vervijzeld. Niet veel later, in 1879, werd de Westelijke ondermolen vervangen door een stoomgemaal. De Oostelijke ondermolen bleef nog een tijd in bedrijf, maar in 1923 werd deze tot op de kapzolder gesloopt. Alleen de molenstomp bleef over en deze werd uiteindelijk verbouwd tot een woning. De molen had oorspronkelijk een vlucht van 24,50/25 meter, een scheprad met een schoepbreedte van 48 centimeter en een diameter van 5,70 meter en een latere vijzel uit 1864 met een diameter van 2 meter. Hoewel de molenstomp als rijksmonument wordt beschermd, is het niet mogelijk om deze van binnen te bezichtigen.
